कृतिसंशोधन KRUTISANSHODHAN

 

कृतिसंशोधन KRUTISANSHODHAN

वरिष्ठ वेतन श्रेणी व निवड श्रेणी करीता 

आपल्याला हव्या असलेल्या विषयावर मार्गदर्शनासह  कृतिसंशोधन तयार करून, प्रिंट करून, बाईंडिंग करून स्पीड पोस्ट द्वारे आपल्या पत्त्यावर पोहच करण्याची सोय आहे.

आपणास वेगवेगळ्या अभ्यासक्रमासाठी कृतिसंशोधन आराखडा आणि शेवटी कृतिसंशोधन प्रिंटेड कॉपी अहवाल  सादर करणे आवश्यक असते. कृतीसंसोधन अहवाल- निवड श्रेणी प्रशिक्षण, निवड श्रेणी प्रशिक्षण , MA education,DED,BED,MED अशा वेगवेगळ्या अभ्यासक्रमासाठी कृतीसंशोधन अहवाल सादर करावा लागतो. असा कृतीसंशोधन अहवाल कसा लिहावा ? त्यामध्ये कोणकोणत्या बाबींंचा समावेश करावा लागतो. बघूयात याविषयीची माहिती.

कृतिसंशोधन आराखडा नमुना संशोधन-

कृतिसंशोधन आराखडा नमुना संशोधन  कृतिसंशोधन आराखडा नमुना संशोधन आराखड्यात पुढील मुद्द्यांचा समावेश असावा. मुखपृष्ठ मुखपृष्ठावर संशोधन समस्येचे शीर्षक, कोणाला सादर करणार आहात त्या संस्थेचे नाव, संशोधकाचे नाव, मार्गदर्शकाचे नाव. याप्रमाणे सर्व बाबी तयार केल्यानंतर आपण कृतिसंशोधन लिहण्यास सुरवात करावयाची असते.

१) प्रास्ताविक : संशोधनासाठी हा विषय का निवडला त्याची पार्श्वभूमी व गरज यासंबंधी थोडक्यात माहिती लिहावी.

२) शीर्षक:  आपण निवड केलेल्या समस्येचे नाव लिहावे.

३) संशोधनाची उद्दिष्टे:-  संशोधन समस्येची विविध भागात विभागणी करून त्यानुसार उद्दिष्टे निश्चित करावीत.

उदा. “डॉ बाबासाहेब आंबेडकर माध्यमिक विद्यालय डोंगरगाव येथील इयत्ता आठवी च्या विदयार्थ्यांच्या गणित विषयातील मूलभूत क्रिया करताना होणाऱ्या चुकांचे निदान व उपाय” या शीर्षकाच्या कृतिसंशोधनाची उद्दिष्टे पुढीलप्रमाणे असतील .

कृतिसंशोधनाची उद्दिष्टे

१) इयत्ता आठवी च्या विदयार्थ्यांच्या गणित विषयातील मूलभूत क्रिया करताना होणाऱ्या चुकांचा शोध घेणे.

२) शोधलेल्या चुकांवर आधारीत उपचारात्मक कार्यक्रम तयार करने.

३) उपचारात्मक कार्यक्रमाची परिणामकारकता अभ्यासने.

प्राप्त निष्कर्षा आधारे संबंधितांना सूचना व शिफारशी करणे. उद्दिष्टांमुळे संशोधनाच्या चतुःसीमाच निश्चित केल्या जातात. उद्दिष्टे निश्चित केल्यामुळे संशोधनाची दिशा चुकत नाही.

गृहीतके संशोधन करताना काही गोष्टी, परिस्थिती, घटक गृहीत धरलेले असतात. काही तथ्य किंवा सिद्धांत असतात ते आहे तसे स्वीकारले जातात.

परिकल्पना संशोधकाने संशोधनाचा अपेक्षित केलेल्या निष्कर्षाचा संभाव्य अंदाज, संभाव्य म्हणजे परिकल्पना होय. परिकल्पना हे समस्येचे निराकरण करण्यासाठी पूर्वानुमान, अभ्यास व तर्क यावर आधारित असलेले विधान असते. परिकल्पना मांडताना एक गोष्ट लक्षात ठेवली पाहिजे की, परिकल्पना म्हणजे स्वैरकल्पना नव्हे. परिकल्पनेला वास्तवाचा आधार असतो. परिकल्पना ज्ञान व माहितीच्या चौकटीत बद्ध असते.

संशोधनाची गरज व महत्त्व समस्या निवडीची गरज का पडली ? हीच समस्या का निवडली ? या समस्येची सोडवणूक केल्यावर कोणाला उपयोग होणार आहे यासंबंधीची माहिती येथे लिहावी.

महत्त्वाच्या शब्दांच्या कार्यात्मक व्याख्या संशोधनामध्ये एखादया संज्ञेचा सर्वसामान्य अर्थ न घेता त्याचा संशोधनासाठी विशिष्ट मर्यादित असा अर्थ घेतला जातो. अशा शब्दांचा संशोधकाला कोणता अर्थ अपेक्षित आहे हे येथे स्पष्ट करावे.

संशोधनाची व्याप्ती व मर्यादा : आपले संशोधन कोणत्या विभागाशी संबंधित आहे, आपण त्यात कोणत्या बाबींचा समावेश करणार आहात व कोणत्या बाबींचा समावेश करता येणार नाही याची माहिती यात लिहावी.

संबंधित साहित्याचा व संशोधनाचा आढावा संशोधन समस्येशी संबंधित साहित्य व काही पूर्वी झालेल्या संशोधनाचा आढावा देण्यात यावा.

संशोधन कार्यपद्धती यात संशोधनाच्या प्रमुख तीन पद्धती आहेत. (ऐतिहासिक, सर्वेक्षणात्मक व प्रायोगिक) त्यापैकी कोणती पद्धत वापरणार आहात याची माहिती दयावी तसेच संशोधन करताना अनेक साधनांच्या साहाय्याने माहिती गोळा केली जाते. (उदा. प्रश्नावली, मुलाखत इत्यादी) त्यापैकी कोणत्या साधनांचा वापर आपण करणार त्याची माहिती दयावी. आपला न्यादर्श (नमुना) कोणता हेही येथे नोंदवावे आणि समस्या निश्चितीपासून आपण कोणत्या क्रमाने काय कृती करणार हे संशोधन कार्यपद्धतीत लिहावे.

कालावधी : संशोधन प्रक्रिया समस्ये निवडीपासून सुरू होते तर संशोधन अहवाल टंकलिखित करून सादर करेपर्यंतच्या कालावधीचे नियोजन देण्यात यावे.

संशोधन अहवाल लेखन संशोधकाने संशोधन आराखड्यानुसार कार्य पूर्ण केल्यावर त्याचा अहवाल लिहून काढणे ही संशोधन कार्याची शेवटची पायरी असते. कृतिसंशोधनातील समस्या सोडविण्यासाठी संशोधकाने ज्या ज्या कृती केल्या, जी संपूर्ण कार्यवाही केली ती लेखी स्वरूपात मांडणे म्हणजेच अहवाल लेखन करणे.

संशोधन अहवाल लेखन केल्यामुळे संशोधकाने ज्या ज्या कृती केल्या, पद्धती वापरल्या, आलेख माहितीचे अर्थ निर्वचन , निष्कर्ष काढले त्यांची क्रमाने सूत्रबद्ध रीतीने लिखित स्वरूपात माहिती मिळते. संशोधन अहवाल लेखनाची ठरावीक अशी पद्धत आहे, त्या नमुन्याप्रमाणे अहवाल लेखन करावे.

अहवाल लेखनाची भाषा साधी व सोपी असावी. यामध्ये अचूकपणा हवा. अलंकारिक भाषेचा वापर करू नये, अहवाल लेखनात भूतकाळ वापरावा कारण संशोधनात जे घडले त्याचा वृतांत अहवालात घ्यावयाचा असतो अहवाल लेखनात 'मी' ऐवजी 'संशोधक' असा शब्द वापरने गरजेचे आहे.

अहवाल लेखनाचे विभाग-

अहवाल लेखनाचे विभाग कृतीसंशोधनाच्या अहवाल लेखनाचे प्रमुख असे तीन विभाग आहेत ते खालीलप्रमाणे-

अ) प्रारंभिक विभाग या विभागात

१) मुखपृष्ठ

२) ऋणनिर्देश

३) प्रमाणपत्र (स्वतः / मार्गदर्शक)

४) अनुक्रमणिका

३) प्रमाणपत्र ( स्वतः / मार्गदर्शक)

४) अनुक्रमणिका

५) कोष्टकांची सूची

६) आकृत्या /आलेख यांची सूची

ब) मुख्य विभाग यात खालील मुद्दयांचा समावेश होतो.

१) संशोधनाचे प्रास्ताविक

२) संशोधन अभ्यासाची गरज व महत्त्व

३) समस्येचे शीर्षक

४) कार्यात्मक व्याख्या

५) संशोधनाची उद्दिष्टे

६) गृहीतके

७) परिकल्पना

८) व्याप्ती व मर्यादा

९) संबंधित साहित्याचा व संशोधनाचा आढावा

१०) संशोधन कार्यपद्धती (संशोधन पद्धती, साधने, नमुना)

११) माहितीचे पृथक्करण, अर्थनिर्वचन

१२) निष्कर्ष

१३) शिफारशी

क) अंतिम विभाग संशोधन अहवालाच्या अंतिम भागात

संदर्भ साहित्याची सूची( मराठी, इंग्रजी, इंटरनेट लिंक )

विद्यार्थी यादी, सहभागी शिक्षक यादी

पूर्वचचणी उत्तरचाचणी

परिशिष्टे

कृतिसंशोधन अहवाल लेखनाची प्रकरण रचना

 संशोधन अहवाल लेखनाची प्रकरण रचना खालीलप्रमाणे प्रकरणात संशोधन अहवाल तयार करावा.

 प्रकरण १. प्रास्ताविक

१.१ समस्येची पार्श्वभूमी

१.२ संशोधन शीर्षक

१.३ संशोधनाची उद्दिष्टे

१.४ संशोधनाची गृहीतके

१.५ संशोधनाची परिकल्पना

१.६ कार्यात्मक व्याख्या

१.७ समस्येची व्याप्ती

१.८ समस्येची मर्यादा

१.९ संशोधनाची गरज

१.१० संशोधनाचे महत्त्व

प्रकरण २. संबंधित साहित्याचा व संशोधनाचा आढावा

२.१ संबंधित साहित्याचा आढावा

२.३ प्रस्तुत संशोधनाचे वेगळेपण

२.२ संबंधित संशोधनाचा आढावा

प्रकरण ३. संशोधन कार्यपद्धती

३.१ संशोधन पद्धती

३.२ जनसंख्या

३.३ न्यादर्श

३.५ संशोधनाची साधने

३.६ सांख्यिकीय विश्लेषणासाठी वापरलेली तंत्रे

प्रकरण ४. माहितीचे संकलन, विश्लेषण व अर्थनिर्वचन

४.१ माहितीचे विश्लेषण व अर्थनिर्वचन

४.२ परिकल्पना परीक्षण

प्रकरण ५. सारांश, निष्कर्ष आणि शिफारशी

५.१ संशोधन सारांश

५.२ संशोधनाचे निष्कर्ष

५.३ शिफारशी

संदर्भ सूची

संदर्भ सूची लिहिताना खालील नमुन्यात लिहावी. पुस्तक लेखकाचे आडनाव, नाव (पुस्तक प्रकाशन वर्ष), APA style वापरावी.

पुस्तकाचे नाव,

पुस्तक प्रकाशन स्थळ

 प्रकाशन संस्थेचे नाव.

उदा. जगताप ह. ना. (१९९६) : गणित अध्यापन पद्धती, पुणे नूतन प्रकाशन

परिशिष्टे : उदा. १) विद्यार्थ्यांच्या नावांची यादी

२) विद्यार्थी यादी, सहभागी शिक्षक यादी पूर्वचचणी उत्तरचाचणी प्रश्नावली इत्यादी.

समारोप-

काही कृतिसंशोधन अहवाल सोबत सारांश सुद्धा द्यावा लागतो.

वरिष्ठ वेतन श्रेणी व निवड श्रेणी करीता 

कृतीसंशोधन करिता खालील व्हाटसअप ग्रुप वर जॉइन व्हा आम्ही आपल्याला वेळ मिळाल्यास मार्गदर्शन करू.

आपल्याला हव्या असलेल्या विषयावर मार्गदर्शनासह  कृतिसंशोधन तयार करून, प्रिंट करून, बाईंडिंग करून स्पीड पोस्ट द्वारे आपल्या पत्त्यावर पोहच करण्याची सोय आहे.